Geschiedenis en gebouw
Geschiedenis
Valk was een van die architecten van het interbellum die de verworvenheden van de moderne bouwindustrie niet schuwden maar die in hun ontwerpen, zeker voor kerken en andere openbare gebouwen, aansluiting zochten bij de oertypen in de bouwkunst. Ook zij wilden immers de eigentijdse architectuur moderniseren en de historiserende vormgeving van de negentiende eeuw achter zich laten, maar anders dan hun collega’s van de Nieuwe Zakelijkheid, meenden zij dat kerken en andere openbare gebouwen geborgenheid en vertrouwdheid moest bieden. Daartoe zocht ook Valk naar de archetypen in de bouwkunst die hij vervolgens in gestileerde, haast abstracte vorm in zijn monumentale kerkgebouwen toepaste.
Ook het materiaalgebruik getuigt van deze opvatting: de funderingen zijn van gewapend beton, de hoge koepel is in feite een ijzeren skeletconstructie terwijl de muren en de gewelvenEen gebogen metselwerkconstructie die een ruimte overspant. Een gewelf bestaat uit stenen die zijdelings zo tegen elkaar steunen, dat in de hele constructie uitsluitend drukkrachten optreden. De naar buiten gerichte krachten moeten worden opgevangen, bijvoorbeeld door steunberen of luchtbogen. Er zijn allerlei soorten gewelven, zoals het tongewelf en het kruisgewelf. zijn uitgevoerd in schoon metselwerk van de hoogste kwaliteit.
Direct na de voltooiing van het gebouw kreeg de kunstenaar Willem Wiegmans (1892-1942) de opdracht voor de muurschilderingen (onder meer voor de achterwand van het koorDe ruimte in de kerk (meestal aan de oostzijde) waar het hoofdaltaar is geplaatst. Het koor is vaak te herkennen aan de halfronde of veelhoekige koorsluiting. Het koor is soms gescheiden van het schip door middel van een koorhek of muur. en een kruiswegstatie langs de wanden van de kerk) en voor de glas-in-loodvensters met het levensverhaal van Sint-Aloysius. Diens figuratieve, maar geabstraheerde, voorstellingen sluiten aan bij de architectonische vormgeving en samen vormen zij één samenhangend `GesamtkunstwerkKunstwerk waarin verschillende kunsten samenkomen en een samenhangend geheel vormen. `.
De Aloysiuskerk werd in 1924 in gebruik genomen. Het interieur -muurschilderingen, beelden en glas-in-lood-ramen- werden ontworpen door Willem Wiegmans (1892-1942). De kerk is een zogenaamde volkskerk. In dit type kerk zijn architectuur en decoraties er op gericht om kerkgangers zo optimaal mogelijk - en op een gelijkwaardige manier- zicht te laten hebben op het altaar. Het zeshoekige grondplan van de kerk draagt daar aan bij. Na het Tweede Vaticaans Concilie (jaren ’60) werd het priesterkoor aangepast. In de loop van de afgelopen eeuw vonden vanwege de sluiting van de H. Hartkerk bij het Wilhelminapark, de O.L. Vrouw ten Hemelopneming aan de Biltstraat en de St. Gertrudis aan de Amaliastraat, tal van kostbaarheden een nieuw thuis in de Aloysiuskerk. In deze folder vindt u een beknopte toelichting bij de decoraties en objecten in de kerk.
Interieur
Binnen, tegen de voorgevel van de kerk staan vier beelden die zijn ontworpen door Willem Wiegmans. Naast het beeld van St. Aloysius, dat hier is afgebeeld, staan er beelden van het Heilig Hart, St. Jozef en St. Ignatius. Ook de 14 kruiswegstatiesDe veertien gebeeldhouwde of geschilderde voorstellingen, die samen de lijdensweg van Christus verbeelden. zijn van de Wiegmans’ hand.
De staties hebben heldere kleuren en gestileerde lijnen. De kleuren hebben een specifieke symboliek: het groen van het kruis staat voor hoop, het wit van Christus voor reinheid en het paars van Maria Magdalena voor boete.
Vlak bij het Mariabeeld met de vele kaarsjes, dat uit de H.Hartkerk komt, staat de ook uit deze kerk afkomstige Augustinusklok, genoemd naar de toenmalige pastoor-dekenHoofd van een dekenaat (onderdeel van een bisdom). Het dekenambt is een ereambt binnen een kapittel. Augustinus Wiegerink. De klok is in 1949 door Petit en Fritsen gegoten en is met zijn 485 kilo te zwaar voor de toren van de Aloysiuskerk.
De kerk en in de aangrenzende Antoniuskapel bevindt zich een groot aantal glas-in-lood ramen, die ook gemaakt zijn door Willem Wiegmans. De ramen in de kerk verbeelden scènes uit het leven van de Heilige Aloysius (de patroonheilige van de kerk), gekoppeld aan de zaligsprekingen uit het evangelie van Mattheüs. Elk venster bestaat uit twee ramen die Aloysius als goed voorbeeld tonen (altijd gericht naar het altaar) en een derde raam met een "verkeerd voorbeeld" uit de Bijbel (weggekeerd van het altaar). Wiegmans voegde symbolen toe in de toppen van de ramen, zoals gras voor vergankelijkheid en een krokus voor blijdschap.
De ramen kenmerken zich door een monumentale en gestileerde vormentaal met ranke, strakke figuren en egale kleurvlakken, geïnspireerd op middeleeuwse kunst. De ramen in de Antoniuskapel beelden het leven van de Heilige Antonius uit.
De doopvontBekken voor de toediening van de doop en het bewaren van het doopwater. Het doopvont staat aan de westelijke zijde in een kerk. rechts voorin de kerk is een geschenk van de Jezuïeten. Links voorin de kerk staat een deel van de fraai bewerkte communiebank die nog uit de 18e eeuwse voorloper van de Biltstraatkerk afkomstig is.
Eind 60er jaren werd het priesterkoor van de Aloysius ingrijpend verbouwd. Een nieuw altaar, dat met de anbo werd ontworpen door de Utrechtse edelsmeden de gebr. Van Roosmalen werd centraal vooraan geplaatst en achterin de absis werd het uit de Biltstraatkerk afkomstige Meere-orgel geplaatst.
Het orgel is een rijksmonument dat in 1810 werd gebouwd door de Utrechtse orgelbouwer Abraham Meere (1761-1841).
Op het priesterkoor vallen de godslamp bij het tabernakelEen rijkversierde kluis op het sacramentsaltaar, waarin het Heilig Sacrament bewaard wordt. en het kruisbeeld op de credenstafel op. De crucifix komt uit de Biltstraatkerk en werd op 1e Kerstdag 1873 door een parochiaan geschonken.
Grenzend aan het priesterkoor bevindt zich de Antoniuskapel met links voorin een doopvont, die werd gemaakt door de Utrechtse edelsmid Jan Noyons (1918-1982). Deze doopvont stond eerst in de kapel van het voormalige St. Antonius Ziekenhuis en heeft via de Biltstraatkerk hier een plaats gekregen.
Achter het altaar in de kapel bevindt zich een mozaïek, eveneens van Wiegmans, dat gemaakt is van Italiaans glas en de Heilige Antonius verbeeldt. Het wordt gekenmerkt door een levendige lichtweerkaatsing.